ΣΤΑΣΙΜΟΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Στασιμοπληθωρισμός είναι μία έννοια που γνωρίσαμε τη δεκαετία του ’70 όταν η κεϊνσιανή μεταπολεμική εποχή έφθασε στο τέλος της. Χαρακτηριζόταν από διψήφιους ρυθμούς πληθωρισμού και χαμηλούς (μονοψήφιους) ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης με την ανεργία σε διψήφια νούμερα.

Όταν ήρθε η πετρελαϊκή κρίση το 1973 (γεωστρατηγικές αφορμές των ισραηλινών - αραβικών διαφορών), οι τιμές της ενέργειας (τότε μόνο το πετρέλαιο) αυξήθηκαν απότομα, η ύφεση επικάθισε στις δυτικές οικονομίες αφού όλο το παραγωγικό σύστημα ήταν έντονα εξαρτημένο από το πετρέλαιο. Έτσι δημιουργήθηκε ένα κοκτέιλ τέλειας καταιγίδας στις δυτικές οικονομίες αυξημένων τιμών, χαμηλής μεγέθυνσης και αυξημένης ανεργίας. Ας μην ξεχνάμε βέβαια ότι μόλις (1971) είχε καταργηθεί ο δολαριακός κανόνας μετατροπής του δολαρίου σε χρυσό με αποτέλεσμα να επικρατεί ένα εξαιρετικά ασταθές παγκόσμιο νομισματικό τοπίο.

Με άλλα λόγια το πετρελαϊκό σοκ ήρθε σε μία οικονομία που η δημοσιονομική και νομισματική πολιτική είχε εξαντλήσει τη δυναμική της και οι παγκόσμιες συναλλαγές είχαν εισέλθει σε περίοδο αστάθειας.

Σήμερα οι συναλλαγματικές ισοτιμίες έχουν αποκαταστήσει βασικές ισορροπίες. Όμως το σύστημα τιμών της ενέργειας, κυρίως στην Ευρώπη, βρίσκεται υπό διαμόρφωση.

Παράλληλα ο κόσμος και κυρίως η Ευρώπη βρίσκονται σε μία πολύ μεγάλη μεταβολή πολιτικής που έχει σκοπό να αντικαταστήσει τις παραδοσιακές πηγές ενέργειας με καθαρότερες πηγές, φιλικές προς το περιβάλλον. Όμως σήμερα αρκετοί ενεργειακοί πόροι (πετρέλαιο, άνθρακας και αέριο) παραμένουν να αποτελούν το 84,3% του συνόλου των χρησιμοποιούμενων πηγών ενέργειας (ηλεκτρισμός, μεταφορές και θέρμανση) και ένα υπόλοιπο 4,5% είναι πυρηνική ενέργεια. Με άλλα λόγια η πολιτική των καθαρότερων πηγών ενέργειας έχει πάρα πολύ δρόμο μπροστά της και σήμερα βρισκόμαστε και πάλι σε μία μεταβατική φάση. Άρα η παρούσα ενεργειακή κρίση είναι η πρώτη από μία σειρά από παρόμοιες κρίσεις που θα εμφανιστούν στο μέλλον με το ίδιο περιεχόμενο αφού τα συστήματα παροχής ενέργειας (έλλειψη επενδύσεων) και τα συστήματα τιμών δεν έχουν προσαρμοστεί αναλόγως. Ευτυχώς όμως το ΑΕΠ των οικονομιών δεν εξαρτάται πλέον τόσο πολύ από την ενέργεια αφού οι υπηρεσίες έχουν διευρύνει πολύ σημαντικά τη συμμετοχή τους στο παραγόμενο προϊόν. Έτσι οι αυξημένες τιμές της ενέργειας θα οδηγήσουν σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο πληθωρισμού γύρω στο 2%, όχι δηλαδή υψηλότερα.

Εδώ έρχεται όμως μία νέα συγκυρία. Οι προβλέψεις μας για την πορεία του ΑΕΠ στις μεγάλες δυτικές οικονομίες, εδώ και μία τριετία περίπου, πριν COVID, έδειχναν μία επερχόμενη «κοσμική ύφεση» για την επόμενη δεκαετία. Στην εικόνα αυτή προσετέθη και η διόγκωση των χρεών λόγω COVID. Δηλαδή αναμέναμε ότι στην επόμενη δεκαετία θα είχαμε μία χαμηλή πτήση μεγέθυνσης της τάξεως του 1% με 2%. Αυτή η πρόβλεψη ήταν ανεξάρτητη του COVID και της σημερινής ενεργειακής κρίσης και οφείλεται σε μία σειρά από σοβαρούς οικονομικούς λόγους που έχουν αναλυθεί επαρκώς.

Η συγκυρία λοιπόν των χαμηλών ρυθμών μεγέθυνσης και των σχετικά αυξημένων τιμών θα θυμίσει τα χαρακτηριστικά της stagflation αλλά αυτή τη φορά με χαμηλό θετικό πληθωρισμό που θα συνοδεύεται από χαμηλή μεγέθυνση. Αυτή φαίνεται θα είναι η νέα εκδοχή του στασιμοπληθωρισμού στα χρόνια που έρχονται.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 11 Οκτωβρίου 2021