Πολιτισμός

ΘΕΟΚΡΑΤΙΕΣ

Ἰσχυριζόμενη ἡ φιλολογικὴ ἐπιστήμη ὅτι οἱ στοχαστὲς τοῦ ἕκτου π.Χ. αἰῶνα προσπαθοῦν γιὰ πρώτη φορὰ νὰ ἐξηγήσουν τὸν κόσμο στηριγμένοι στὸν λόγο, δηλαδὴ σ’ ἐπιχειρήματα και λογικὲς ἀποδείξεις, καὶ στὰ ἴδια τὰ δεδομένα τῆς φύσης, προβαίνοντας ταυτόχρονα ὁ ἕνας σὲ κριτικὴ ἀνάλυση τῶν θέσεων τοῦ ἄλλου, οὐσιαστικὰ τοποθετεῖ τὴν, γιὰ πρώτη φορὰ στὴν ἱστορία τῆς σκέψης, «ἐπιστημονική» θεώρηση τῆς πραγματικότητας στὴν περίοδο τούτη.

Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΙΑΚΟΣΙΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία αλλά και προετοιμάζεται από πολύ καιρό ο εορτασμός των διακοσίων χρόνων από την κήρυξη της Επαναστάσεως του 1821. Η Εκκλησία με σειρά συνεδρίων και την εκτύπωση των Πρακτικών τους, η Πολιτεία με σύσταση Ειδικής Επιτροπής αλλά και Ακαδημίες, Πανεπιστήμια, Ι. Μητροπόλεις και Ενορίες, Πολιτιστικοί Σύλλογοι και λοιποί Οργανισμοί ετοιμάζονται να γιορτάσουν το μεγάλο αυτό γεγονός.

ΕΘΙΜΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΙΑ

Στην Εύη που γιορτάζει

Εύη, χρόνια πολλά,

και καλή ΠρωτοΜαρτιά!

ΚΕΝΤΙΔΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΜΒΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Σας αναγγέλλουμε

 την ηλεκτρονική έκδοση του βιβλίου

ΚΕΝΤΙΔΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΜΒΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ,

σε παρά ένα τεσσαράκοντα κεφάλαια,

που σχολιάζουν γεγονότα, υποδεικνύουν στάσεις ζωής

και ανιχνεύουν οδούς σωτηρίας σήμερα.

Με την ευκαιρία αυτή ας εμβαθύνουμε στη σκέψη

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΣΥΝΗΘΕΙΑΣ

Ἡ δύναμη τῆς συνήθειας εἶναι κατεδαφιστικῆ γιὰ τὴν ψυχή· Κάματός ἐστι τοῖς αὐτοῖς μοχθεῖν καὶ ἄρχεσθαι (D, 84b). Ἂν ὑπαινίσσεται ὁ Ἠράκλειτος αὐτὸ τὸ κουρέλιασμα τῆς ψυχῆς ἀπ’ τὰ συνεχῶς ἐπαναλαμβανόμενα καὶ μονότονα κινήματά της στὰ ὁποῖα ἀποφασίζει νὰ μπλεχτῇ δὲν τὸ γνωρίζω. Διαβάζοντας ὅμως τὸ παραπάνω ἀπόσπασμα ξανὰ καὶ ξανὰ μοῦ ἔρχεται στὸν νοῦ ἡ ψυχὴ ποὺ ἐπαναλαμβάνει τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια, τὶς περσότερες φορές, μάλιστα, ἀνεπαίσθητα! Κι ἡ συνήθεια δὲν εἶν’ τίποτα ἄλλο ἀπ’ αὐτὴ τὴ μονότονη ἐπανάληψη στὴν ὁποία βρίσκει ἡ κάθε μία ψυχὴ τὴν ἀσφάλεια τῆς βεβαιότητας.

ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

Ὁ Δημόκριτος εἶν’ ἀπ’ τοὺς πρώτους στοχαστὲς (ἴσως κι ὁ πρῶτος) ποὺ ἐπιχειρεῖ ἕνα πέρασμα ἀπ’ τὴν κοσμολογία στὴν Ἠθική. Ἀπ’ τὸ ἔργο τοῦ Δημόκριτου μᾶς διασώθηκαν (μεταξὺ ἄλλων) πάν’ ἀπὸ διακόσια ἀποσπάσματα περὶ Ἠθικῆς. Ἂν πράγματι ἀνήκουν ὅλα σ’ αὐτόν, τότε ὁ Δημόκριτος ἀναλώθηκε στὴν κυριολεξία σὲ μία ἠθικολογία κοινότοπη. Ἀρκετὰ ἀπ’ αὐτὰ τ’ ἀποσπάσματα, μάλιστα, ἀποτελοῦν μιμήσεις καὶ ἀναδιατυπώσεις ἀντίστοιχων ἡρακλείτειων ἀποσπασμάτων. Ξέχωρα πού, τουλάχιστον σ’ ἐμένα, θυμίζουν κηρύγματα ἐξ ἄμβωνα καὶ χρηστομάθεια βαρετή (κάθε ἠθικολογία, ἐξάλλου, τέτοια εἶναι).

ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΙ ΑΤΟΜΟ

Τὸ ὁμονοεῖν σὲ μία κοινωνία ἀποτελεῖ δίκοπο μαχαίρι γιατὶ ἐὰν τὸ ὅμοιον τοῦ νοῦ ἐξασφαλίζει τὴν προσήλωση ὄχι μόνον στοὺς ἴδιους νόμους (ἀλλ᾽ ἵνα τοῖς

ΦΟΒΟΥ ΤΑ ΔΙΠΟΡΤΑ!

Ὁ Παρμενίδης κατέγραψε σὲ ὁμηρικὸ ἑξάμετρο τοὺς σχεδὸν ἀξιωματικοὺς (κι γι’ αυτὸ διεκδικοῦντες «καθολική» ἰσχύ) στοχασμούς του ποὺ ἄλλοτε ὀντολογοῦν κι ἄλλοτε φυσιολογοῦν. Ὅ,τι μας διασώθηκε ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ ποίημά του εἶναι κατάστικτο μὲ γνωσιοθεωρητικὰ ἐπιτεύγματα, κανοναρχοῦντα τὴ μετέπειτα σκέψη μέχρι καὶ τὶς μέρες μας.

ΤΥΦΛΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ Ή ΓΟΝΙΜΕΣ ΑΡΝΗΣΕΙΣ;

Ὁ Ἡράκλειτος εἶν’ ὁ πιὸ ἐπικριτικὸς ἀπ’ ὅλους τους Προσωκρατικούς. Σὲ κάποια ἀπ’ τὰ ἀποσπάσματα (fragmenta) ποὺ μᾶς διασώθηκαν βλέπει κανεὶς ὄχι μόνον μία σκέψη ρωμαλέα καὶ πρωτότυπη ἀλλὰ καὶ μία στάση θυμωμένη ἀπέναντι στὰ κρατοῦντα μὲ χροιὰ αὐστηρὰ κριτικὴ καὶ ἀνατιναχτικὴ συνάμα τῶν ἰσχυόντων καὶ κοινῶς ἀποδεχτῶν. Τέτοιες διαθέσεις δὲν συναντᾶμε πουθενὰ ἀλλοῦ στοὺς πρὸ τοῦ Σωκράτη, ἂς ποῦμε, στοχαστὲς παρὰ μόνον στὸν Ἡράκλειτο, σὲ σημεῖο μάλιστα ποὺ ὑποχρεώνομαι νὰ τὸν χαραχτηρίσω ὄχι τόσο ὡς σκοτεινὸ (ὅπως εἴθισται ἐξάλλου), ἀλλὰ περσότερο ὡς ἀ γ α ν α χ τ ι σ μ έ ν ο.

ΕΝΑ ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΣΤΑΥΡΟ-ΛΕΞΟ!

Μου κάνει εντύπωση, όταν μελετώ τα Ευαγγέλια, πώς κάθε φορά το ίδιο ανάγνωσμα δεν είναι το ίδιο. Είναι σαν κάθε φορά να σου αποκαλύπτεται ως κάτι το νέο, να παρουσιάζει μία διαφορετική πτυχή. Σαν το μάτι σου ή το αυτί σου να εντοπίζει κάτι άλλο, κάτι διαφορετικό από την προηγούμενη ανάγνωση ή ακρόαση. Το βάρος να πέφτει σε διαφορετική φράση και να σου παρουσιάζεται ως κάτι το εντελώς νέο ή και διαφορετικό.