ΠΑΝΔΗΜΙΑ, ΠΛΟΥΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ

Ο Covid-19 προκάλεσε μία κρίση με ιδιόμορφες οικονομικές επιπτώσεις: Ο εξωγενής χαρακτήρας της, η επίπτωση στις δυνατότητες προσφοράς εργασίας, η εξαφάνιση της ζήτησης αλλά και η αντίδραση της οικονομικής πολιτικής με τη νομισματική και δημοσιονομική χαλάρωση έφτιαξαν ένα μοναδικό κοκτέιλ συνεπειών κρίσης και πολύ διαφορετικό από αυτό της κρίσης του 2010. Οι επιπτώσεις έχουν έναν γενικό και ομοιόμορφο χαρακτήρα σε όλες τις δυτικές οικονομίες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος.

Στις ΗΠΑ η κρίση λοιπόν φαίνεται ότι αύξησε τον καθαρό πλούτο των νοικοκυριών πάνω από 15% το 2019 μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2021. Αυτή είναι η πρώτη βασική παρατήρηση. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη παρατεταμένη αύξηση του πλούτου των νοικοκυριών από το 2004 και εντυπωσιάζει διότι αυτό συνέβη εν μέσω της βαθύτερης μεταπολεμικής οικονομικής κρίσης.

Η κύρια μορφή συσσώρευσης πλούτου σχετίζεται με τις αποταμιεύσεις. Σημειωτέον ότι και στην Ελλάδα ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής τους βρίσκεται σήμερα στο συν 9,7%! Η διόγκωση των καταθέσεων προοιωνίζεται μία αύξηση των μελλοντικών καταναλωτικών δαπανών διατηρώντας μία υψηλή συμμετοχή της κατανάλωσης στην προσδοκώμενη αύξηση του ΑΕΠ.

Όμως στις ΗΠΑ, που διαθέτουμε σχετικά στοιχεία, το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης των καταθέσεων γίνεται από τα πλουσιότερα νοικοκυριά. Μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια και υπόλοιπα χρηματοοικονομικά στοιχεία συνεισέφεραν σημαντικά στην αύξηση του καθαρού πλούτου. Η τάση ήταν περισσότερο ορατή στις άλλες οικονομίες. Όμως και στην Ελλάδα υπήρξε θετική επιρροή αν και όχι της έκτασης του εξωτερικού. Στην Ελλάδα πολύ πιο ορατή ήταν η συμβολή των αξιών που σχετίζονται με τις τιμές των ακινήτων. Από την άλλη μεριά, το παθητικό των νοικοκυριών (δανεισμός) αυξήθηκε σχετικά λίγο (στις ΗΠΑ 5%) άρα η υπερχρέωση των νοικοκυριών δεν παρουσιάζει τα συμπτώματα του 2010. Αυτό οφείλεται στην περιορισμένη δανειοδοτική δραστηριότητα του τραπεζικού συστήματος, στον επιδοματικό χαρακτήρα των δημόσιων ενισχύσεων και στις μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις χρεών των νοικοκυριών. Στην Ελλάδα λειτούργησε και το γεγονός ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα τώρα βγαίνει από την κρίση της υπερχρέωσης. Συγχρόνως όμως και η ζήτηση δανείων είναι περιορισμένη. Στην Ελλάδα, μόλις αυτόν τον μήνα η αύξηση των τραπεζικών χορηγήσεων πήρε θετικό πρόσημο, γεγονός που προοιωνίζεται και την ενίσχυση της διαδικασίας της ανάκαμψης.

Σημαντικό είναι όμως ότι συμφώνως με όλες τις ενδείξεις, η ανισότητα εισοδημάτων και πλούτου αυξήθηκε. Αυτό οφείλεται γενικά στο γεγονός ότι τα κεφαλαιακά στοιχεία αύξησαν την αξία τους ενώ τα εισοδήματα μείωσαν τη συμβολή τους. Υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ το Top 1% της εισοδηματικής κλίμακας είδαν τον πλούτο τους να αυξάνεται κατά 23% ενώ αυτών των χαμηλών κλιμάκων είδαν τον πλούτο τους να αυξάνεται μόνο κατά περίπου 3%.

Αυτό είναι ένα σοβαρό θέμα το οποίο θα παίξει και πολιτικό ρόλο στο μέλλον και θα πυροδοτήσει την κοινωνική αναταραχή. Πάντως είναι μία παρατήρηση που έρχεται από το παρελθόν όλης της προηγούμενης δεκαετίας, αν και το φαινόμενο επιταχύνθηκε από τον Covid-19. Το θέμα απαιτεί περισσότερη περίσκεψη και μέτρα πολιτικής έτσι ώστε η ανάκαμψη να αφορά και τους αδύνατους και ιδιαιτέρως τους χαμηλότερα αμειβόμενους οι οποίοι επλήγησαν περισσότερο.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 2 Αυγούστου 2021