Άρθρα Παναγιώτη Ε. Πετράκη - ΤΑ ΝΕΑ

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Η επόμενη μέρα στην πολιτική είναι πάντοτε σύνθετη εκτός εάν οι ομαδοποιήσεις απόψεων στην κοινωνία είναι έντονες και ευκρινείς. Όμως η κοινωνία, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο, βρίσκεται σε κίνηση αφού μεγάλα θέματα την επηρεάζουν: Μεταβολές της τεχνολογίας που επηρεάζουν δεξιότητες και αγορά εργασίας. Αναδιάταξη της θέσης των πολιτών που τοποθετούνται στη μεσαία τάξη με περισσότερους να κινδυνεύουν να υποβαθμιστεί η οικονομική τους κατάσταση και λιγότερους να αναβαθμίζεται. Έτσι η κατανομή του εισοδήματος διευρύνεται.

ΕΞΑΓΓΕΛΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η διεθνής οικονομική κατάσταση θα αρχίσει να δείχνει την από μακρόν αναμενόμενη αδυναμία. Εκτιμάται ότι η παγκόσμια ανάπτυξη θα είναι θετική 1,9% το 2023, ένα από τα μικρότερα ποσοστά ανάπτυξης εδώ και πολλά χρόνια, για να ανακάμψει στο 2,2% το 2024. Οι ανεπτυγμένες χώρες θα αναπτυχθούν μόνο κατά 0,7% το 2023 και 0,9% το 2024. Το ίδιο σχεδόν και η ευρωζώνη.

Η υφεσιακή πίεση που ασκείται προέρχεται κυρίως από τη χρηματοπιστωτική αστάθεια και τον συνακόλουθο περιορισμό της τραπεζικής χρηματοδότησης μέσω της αύξησης των επιτοκίων αλλά και μέσω της μείωσης των διαθέσιμων πιστώσεων.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΑΣΤΑΘΕΙΑ

Η χρηματοπιστωτική αστάθεια, κυρίως στις ΗΠΑ, συνεχίζεται με πεδίο εφαρμογής τις μεσαίες τράπεζες, τις λεγόμενες περιφερειακές, που δεν ανήκουν στην ομάδα των πολύ μεγάλων τραπεζών. Η πίεση τώρα βρίσκεται σε δύο αρκετά μικρότερες, στην Pac West και την Western Alliance, αλλά αφορά κυρίως στην πτώση της τιμής των μετοχών τους.

ΒΑΘΥΤΕΡΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

Στο βάθος της πρόσφατης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αστάθειας υπάρχουν δυνάμεις οι οποίες είναι τώρα ενεργές αλλά έχουν και μακροπρόθεσμη επίδραση. Με διάφορες αφορμές βγαίνουν στην επιφάνεια (χρηματοπιστωτική κρίση) διαμορφώνοντας έτσι σταδιακά το νέο χρηματοπιστωτικό τοπίο.

ΤΕΣΣΕΡΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΚΠΛΗΞΗ

Στις αρχές του 2023 είχαμε διαμορφώσει την εικόνα ότι η παγκόσμια οικονομία οδηγούνταν σε μία ομαλή προσγείωση με τον πληθωρισμό να μειώνεται και την ανάπτυξη να διατηρείται σε ικανοποιητικό επίπεδο. Όμως στη συνέχεια η μεγάλη εικόνα άλλαξε και προστέθηκε η επιμονή του πληθωρισμού και η χρηματοπιστωτική αστάθεια. Παρατηρείται βέβαια μία σχετική μείωση του πληθωρισμού, κυρίως λόγω της βελτίωσης των γραμμών ανεφοδιασμού, αλλά όχι τόσο έντονη και μάλιστα η αγορά εργασίας, όπως αναμενόταν εξάλλου, παραμένει εξαιρετικά σφικτή.

ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η ελπίδα ως χώρος προβληματισμού ήταν μία θεολογική ενασχόληση. Η έννοια του θανάτου και της ανάστασης ίσως είναι το σημαντικότερο παράδειγμα κυριαρχίας της ελπίδας. Όσο όμως μας απασχολεί το μέλλον (Foresight), τόσο περισσότερο χρειάζεται να κατανοήσουμε τον τρόπο που λειτουργεί και τη σημασία της για τις ατομικές και κοινωνικές συμπεριφορές αφού η ελπίδα συνδέει το παρόν με το μέλλον.

ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ

Δύο πηγές κινδύνου αντιμετωπίζει η οικονομία. Ο πρώτος είναι ο πολιτικός κίνδυνος. Να μην μπορέσει να σχηματιστεί βιώσιμη κυβέρνηση για αρκετό χρονικό διάστημα. Στην περίπτωση που δεν σχηματιστεί είτε αυτοδύναμη κυβέρνηση είτε βιώσιμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, τότε προφανώς θα πρέπει να σχηματιστεί μια κυβέρνηση ειδικού σκοπού που θα κάνει σε έναν ορατό χρονικό ορίζοντα ξανά εκλογές.

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ

Το να επιστρέψουμε σε χαμηλό πληθωρισμό, με μέτρια προσγείωση της οικονομικής δραστηριότητας, ελαφρά αύξηση της ανεργίας και με σχετική χρηματοπιστωτική σταθερότητα είναι το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα που μπορεί να επιτύχει η οικονομική πολιτική.

Ερχόμαστε από μια περίοδο φθηνού χρήματος και πλούσιας ρευστότητας. Γιατί να μην παραταθεί επ’ αόριστον η φάση αυτή; Αυτό είναι το απλό ερώτημα που έρχεται στο μυαλό των πολιτών και κάθε πολιτικού που θέλει να είναι εύκολα λαϊκά δημοφιλής.

ΣΚΕΨΗ ΓΡΗΓΟΡΗ, ΣΚΕΨΗ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΗ

Όταν ο (ψυχολόγος) Kahneman έπαιρνε το 2002 το Nobel (οικονομικά) και όταν δημοσίευαν μαζί με τον Tversky (και άλλους) τη δουλειά τους, ανέδειξαν τη σημασία της ψυχολογίας στα οικονομικά και στην κοινωνική σκέψη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Έδειξαν ότι οι κοινωνίες σκέφτονται με δύο τρόπους: το σύστημα γρήγορης σκέψης που προηγείται και ένα δεύτερο σύστημα προσεκτικής σκέψης που έπεται.

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Η υπερδιόγκωση της ρευστότητας στον απόηχο της μεγάλης ύφεσης, της κρίσης του COVID και του Ουκρανικού, η αύξηση των επιτοκίων και ιδιοσυγκρασιακά προβλήματα (εξελίξεις στον τεχνολογικό κλάδο, κρυπτονομίσματα, τραπεζοοικονομικές διοικητικές αστοχίες) και η τωρινή σύσφιγξη (2 τρισ. δολαρίων σε όλον τον κόσμο) δημιούργησαν ένα κλίμα χρηματοοικονομικής αστάθειας και αβεβαιότητας. Κοινός παρονομαστής είναι ο κίνδυνος ρευστότητας.