Παγκόσμια και Ευρωπαϊκή Οικονομία

ΟΙ ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΚΤ

Οι Συμπληγάδες Πέτρες ήταν στην αρχαία ελληνική μυθολογία δύο μεγάλοι βράχοι στη θάλασσα που ενώνονταν και διαχωρίζονταν συνεχώς, ώστε ήταν αδύνατη η ασφαλής διέλευση ενός πλοίου μέχρι που οι Αργοναύτες έξυπνα κατόρθωσαν να περάσουν και έκτοτε δεν ξανάκλεισαν.

ΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Τα μεγάλα ερωτήματα των ημερών μας είναι πού θα φτάσει και πόσο θα κρατήσει ο πληθωρισμός, ποιες είναι οι συνέπειές του και πώς οι οικονομίες θα προσγειωθούν κατά τρόπο ομαλό αποφεύγοντας την ύφεση. Εδώ βεβαίως απαιτείται ιδιαίτερη ανάλυση.

ΥΦΕΣΗ, ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΗΓΕΣΙΑ

Στο διδακτικό εγχειρίδιο οικονομικής ανάπτυξης και μεγέθυνσης που εκδόθηκε το 2017 και διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (κυκλοφορεί διεθνώς) περιγράφεται η υπόθεση της «κοσμικής ύφεσης» ως μιας κατάστασης που θα αφορούσε τη χρονική περίοδο που θα ερχόταν στη συνέχεια και θα είχε το χαρακτηριστικό των αυξημένων επιπέδων αβεβαιότητας, της χαμηλής ζήτησης, των χαμηλών αποδόσεων των οικονομιών (χαμηλή ανάπτυξη) και των επενδύσεων των επιχειρήσεων και, βεβαίως, των χαμηλών πραγματικών επιτοκίων.

ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ, ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η φιλελεύθερη δημοκρατία, από την Αρχαία Αθήνα μέχρι σήμερα, δεν είναι τυχαίο προϊόν της ιστορίας. Οι άνθρωποι θέλουν να ζήσουν μία καλή ζωή και το εκάστοτε πολιτικό σύστημα δεν συνδέεται μονοσήμαντα με έναν τρόπο πολιτικής οργάνωσης. Άρα η υπεράσπισή της δεν είναι μία ιερή αρχή για όλους. Εφόσον όμως πιστεύουμε στην αξία της απαιτείται η υπεράσπιση των πυλώνων που τη στηρίζουν: κανόνας δικαίου, διάκριση των εξουσιών, υπεράσπιση των ατομικών δικαιωμάτων και λειτουργία με έμμεση εκλογή σε μία ελεύθερη οικονομία με διαφάνεια και λογοδοσία.

ΔΥΣΚΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Γνωρίζαμε από καιρό (από τον Δεκέμβριο του 2021) ότι η ECB θα τερμάτιζε σταδιακά το PEPP (Pandemic Emergency Purchase Program) αφού οι υφεσιακές δυνάμεις που είχαν ενεργοποιηθεί από την εξωγενή επίδραση του COVID είχαν εκλείψει. Γνωρίζαμε επίσης ότι η ECB ταυτοχρόνως θα λάμβανε μέτρα για την αποτροπή της διαμερισματοποίησης της νομισματικής πολιτικής στην ευρωζώνη με τη μορφή της επανεπένδυσης των ομολόγων που έληγαν από το PEPP. Αυτό καταρχήν είχε φανεί αρκετό για να αποτρέψει την αναταραχή στις αγορές κεφαλαίων.

ΘΑ ΒΙΩΣΟΥΜΕ ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ;

Η άνοδος αποδόσεων στα ομόλογα επανέφερε την συζήτηση κατά πόσο είναι υπαρκτό το ενδεχόμενο μιας νέας κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Για να υπάρξει όμως μία κρίση χρέους σε μία οικονομία θα πρέπει οι δανειστές να μην είναι πρόθυμοι να δανείσουν τα χρήματά τους. Αυτό μπορεί να συμβεί σε δύο περιπτώσεις: Είτε διότι η σχέση χρέους προς ΑΕΠ (ονομαστικές τιμές) αυξάνεται κατά τρόπο ανεξέλεγκτο δημιουργώντας χρηματοδοτικές υποχρεώσεις π.χ. πάνω από το 20% του ΑΕΠ, είτε διότι τα επιτόκια είναι μικρότερα του πληθωρισμού και συνεπώς υπάρχει απροθυμία δανεισμού.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ

Είναι σαφές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία οδήγησε σε αύξηση της οικονομικής αβεβαιότητας. Όμως σε γενικές γραμμές λιγότερο απ’ ότι στην πανδημία Covid-19.

Η αβεβαιότητα μετριέται, συνήθως (ΗΠΑ, UK ακόμα και Ελλάδα), με ορισμένους δείκτες που τους παρακολουθούμε κάθε μήνα και μπορεί να αναφέρονται στην συνολική οικονομία (Αβεβαιότητα Οικονομική Πολιτικής, Προσδοκίες Διακύμανσης των Αγορών κ.τ.λ.) ή σε επιχειρήσεις όπου μπορούμε να παρακολουθήσουμε την κύμανση στις πωλήσεις, την απασχόληση κ.τ.λ.

ΝΑ ΞΕΧΑΣΟΥΜΕ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Οι τιμές ενέργειας και τροφίμων θα παραμείνουν υψηλές και πρέπει να ξεχάσουμε την επιστροφή τους στα προ πολέμου επίπεδα. Ελπίζουμε να εξαλειφθεί η άνοδός τους, να μην έχουμε δηλαδή περαιτέρω αυξήσεις. Υπήρχαν σοβαροί λόγοι για τους οποίους οι τιμές ανέβηκαν και δεν σχετίζονται αποκλειστικά με τον πόλεμο.

Ο πληθωρισμός σκαρφαλώνει επειδή επικράτησε μια νομισματική πολιτική για δύο με τρία χρόνια που έδωσε πολύ μεγάλη ρευστότητα στις αγορές. Ο δεύτερος λόγος που έχουμε υψηλό πληθωρισμό είναι η δοκιμασία που υφίσταται η παγκοσμιοποίηση. Και βεβαίως η άνοδος των τιμών ενέργειας.

ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Έχουμε τρία παραδείγματα κρατών, με πολύ σημαντικές οικονομίες, που δίνουν τροφή για συμπεράσματα ανάμεσα στη φύση της πολιτικής εξουσίας, την οικονομική πολιτική και την αποτελεσματικότητά της για τις ζωές των απλών πολιτών. Πρόκειται για την Τουρκία, τη Ρωσία και την Κίνα.

Οι χώρες αυτές διακρίνονται από το γεγονός ότι έχει πλέον επικρατήσει ένα ιδιόρρυθμο πολιτικό καθεστώς που η δομή εξουσίας αντιπαρατίθεται με την ανοιχτή δημοκρατία στην οποία ζουν οι δυτικοί πολίτες.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ

Σε εποχές πολύ μεγάλων αλλαγών, όπως αυτής που ζούμε, με την αβεβαιότητα να βρίσκεται στα ύψη, οι υπεύθυνοι χειριστές της πολιτικής θα πρέπει να συνυπολογίζουν όλες τις δυνατότητες εναλλακτικών μελλοντικών εξελίξεων και εάν είναι δυνατόν να βάζουν και πιθανότητες υλοποίησης δίπλα σε κάθε μία από αυτές. Η στρατηγική εφαρμοσμένη πρόβλεψη (foresight) κάνει ακριβώς αυτή τη δουλειά. Πρόσφατα μάλιστα η χώρα μας έχει αποκτήσει μία δεξαμενή σκέψης που ασχολείται με αυτό, προωθώντας έναν από τους πιο δύσκολους και άγνωστους μέχρι τώρα χώρους διοίκησης και διαχείρισης της ανάπτυξης.