ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΩΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ

Τις τελευταίες ημέρες, μαζί με το σκληρό δεύτερο κύμα της πανδημίας, παρατηρήθηκε κινητικότητα στον ελληνικό τραπεζικό τομέα που έκανε αρκετούς να στρέψουν προς τα εκεί την προσοχή τους. Προφανώς διασυνδέουν τα ακραία οικονομικά προβλήματα της χώρας με πιθανά προβλήματα στον χρηματοπιστωτικό τομέα που φέρνουν μνήμες του 2015. Αναφερόμαστε στα υπό αίρεση μετατρέψιμα ομόλογα (contingent convertible bonds - CoCos) της Πειραιώς που είχαν εκδοθεί κατά την ανακεφαλαιοποίηση του 2015, χωρίς τακτή λήξη, με ονομαστική αξία 2,040 δισ. ευρώ και προαιρετικό ετήσιο τοκομερίδιο 8% (!) που κατέχονται από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) και τώρα μετατρέπονται σε μετοχές του.

Τα Cocos είναι χρηματοοικονομικά εργαλεία τα οποία δύνανται να παραμείνουν ομόλογα ή να μετατραπούν σε μετοχές, υπό συνθήκες, και οδηγούν μία ανακεφαλαιοποίηση τράπεζας να εξελιχθεί σε δύο στάδια, επιτρέποντας στο ενδιάμεσο στάδιο στην τράπεζα να ξαναβρεί τη χρηματοοικονομική υγεία της και να μην κρατικοποιηθεί. Αποτελούν μέρος του σκληρού πυρήνα των κεφαλαίων της Τράπεζας (CΕΤ1). Βεβαίως σήμερα ουδένας κίνδυνος ευστάθειας της τράπεζας υπάρχει και απλώς παρακολουθούμε την κρατικοποίηση του μετοχικού της κεφαλαίου.

Μέχρι σήμερα η Πειραιώς έχει πληρώσει κανονικά τρία ετήσια τοκομερίδια αλλά έχει ασκήσει, όπως είχε το δικαίωμα, τη δυνατότητα μη πληρωμής τους, το 2018.

Τώρα, στις 2 Δεκεμβρίου, θα έπρεπε να καταβάλει στο ΤΧΣ 165 εκατ. ευρώ για την εξυπηρέτηση του τοκομεριδίου του 2020. Όμως το κανονιστικό πλαίσιο τραπεζικής εποπτείας απαιτεί την έγκριση του εποπτικού φορέα (ΕΚΤ / SSM) και αυτός διαφώνησε. Εφόσον για δεύτερη φορά η Τράπεζα δεν πληρώνει τα CoCos, αυτά μετατρέπονται σε κοινές μετοχές και η συμμετοχή του ΤΧΣ στο Μετοχικό της Τράπεζας από το 26,4% ανέρχεται πλέον στο 61,3% δημιουργώντας στο ΤΧΣ ζημίες 1,8 δισ. ευρώ και ισόποσες βέβαια δημοσιονομικές απώλειες. Στην πραγματικότητα η ανακαιφαλοποίηση του 2015 μετατρέπεται και παίρνει σάρκα και οστά, ως απώλεια δημόσιου πλούτου, τώρα.

Βεβαίως αν το Χρηματιστήριο πήγαινε στον ουρανό και η μετοχή της Πειραιώς ήταν π.χ. 11 ευρώ, θα είχαμε κέρδη! Όμως αυτά ανήκουν στην σφαίρα της φαντασίας και η πραγματικότητα είναι σκληρή.

Προφανώς ο SSM αποφάσισε, πολύ σωστά, να εγγράψει απώλειες για το ελληνικό δημόσιο (μη είσπραξη 165 εκατ. ευρώ και ζημίες μετατροπής των Cocos) για να είναι σε θέση η τράπεζα να στηρίζει τη διαδικασία απομείωσης των κόκκινων δανείων τους, που από μόνη της απαιτεί κατανάλωση ιδίων κεφαλαίων.

Όπως έχουν εξελιχθεί λοιπόν τα πράγματα, οι κρατικοποιήσεις κάνουν τους Έλληνες φτωχότερους. Από την άλλη μεριά η κοινωνία και η οικονομική της πολιτική δεν μπορούν να αφήσουν το τραπεζικό σύστημα χωρίς υποστήριξη. Είναι πάντως βέβαιο ότι σε παγκόσμια βάση έχει γίνει κοινωνικά πολύ ακριβή η συντήρησή του. Ίσως σιγά σιγά θα πρέπει να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι η τραπεζική λειτουργία είναι μία οικονομική δραστηριότητα που έχει μία ευρύτερη κοινωνική ωφέλεια, που όμως επειδή έχει στον πυρήνα της τα χαρακτηριστικά της ασύμμετρης πληροφόρησης και του ηθικού κινδύνου παράγει συνεχώς, και επί δεκαετίες, σοβαρότατες κρίσεις στον καπιταλισμό. Δεν μπορεί όμως να στηρίζεται συνεχώς στην φορολογική αιμοδοσία.

Φαίνεται λοιπόν ότι οι δύο απανωτές οικονομικές κρίσεις του 2008 (2010 για εμάς) και του 2020, η μεταβολή της τεχνολογίας και η αλλαγή οικονομικού παραδείγματος με τα μηδενικά επιτόκια και τη μεγέθυνση του ρόλου των κεντρικών τραπεζών οδηγούν σε μελλοντική αλλαγή του ρόλου και του τρόπου λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος μέσα στο οικονομικό σύστημα.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 2 Νοεμβρίου 2020