ΕΠΤΑ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΕΙ ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Από την οικονομική κρίση του 2008, οι κυβερνήσεις έχουν πειραματιστεί με κάθε δυνατό συνδυασμό δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Ορισμένες κυβερνήσεις στράφηκαν σε επεκτατικά προγράμματα μεγάλου δανεισμού, μειώνοντας τους φόρους και αυξάνοντας τις δαπάνες τους. Άλλες κυβερνήσεις «αναγκάστηκαν» να προχωρήσουν σε περικοπή των δαπανών και σε αύξηση των φόρων. Και μερικές άλλες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης, ταλαντεύτηκαν από τη μία στρατηγική στην άλλη.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εξέδωσε αυτή την εβδομάδα μια «εκπληκτικά» ειλικρινή έκθεση για την Ελλάδα, λέγοντας ότι δεν έπρεπε να καθυστερήσει η αναδιάρθρωση του χρέους της χώρας ή η επιβαλλόμενη δημοσιονομική συρρίκνωση ως προϋπόθεση διάσωσης. Οι οικονομολόγοι Carmen Reinhart και Kenneth Rogoff, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι χώρες αντιμετωπίζουν επιβράδυνση της ανάπτυξης, όταν το δημόσιο χρέος υπερβαίνει το 90% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Ωστόσο, μετά από πέντε χρόνια σχετικού πειραματισμού, συλλογής δεδομένων και συζήτησης, είναι δυνατόν να καθοριστούν ορισμένες γενικές Αρχές οι οποίες να είναι γνωστές σε μελλοντικές περιόδους ύφεσης. Η πιο σημαντική από αυτές; Δεν υπάρχουν μαγικοί αριθμοί, όπως είναι για παράδειγμα το όριο του 90% για το δημόσιο χρέος.

Όσο για τις υπόλοιπες Αρχές:

• Η δημοσιονομική επέκταση λειτουργεί. Όταν οι οικονομίες είναι αδύναμες, η δημιουργία φορολογικών κινήτρων είναι η κατάλληλη πολιτική. Οι κυβερνήσεις, που έχουν χρησιμοποιήσει αυτό το εργαλείο, έχουν δει αύξηση της ζήτησης, η οποία με τη σειρά της προλαμβάνει περισσότερους ανθρώπους από το να χάσουν τις δουλειές τους, αυξάνει τα έσοδα και μειώνει τις δημόσιες δαπάνες για κοινωνικά προγράμματα. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Larry Summers, η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική μπορεί να μειώσει, και όχι να αυξήσει, τα μελλοντικά επίπεδα χρέους.

• Η δημοσιονομική συρρίκνωση μπορεί να αποτύχει. Αν πραγματοποιηθούν πρόωρα οι περικοπές των δαπανών και οι αυξήσεις των φόρων, μπορεί να επιδεινώσουν το επίπεδο των ελλειμμάτων. Η ιδέα της επεκτατικής δημοσιονομικής συρρίκνωσης αποτελεί μια αντίφαση. Η περίπτωση της Ευρωζώνης είναι ενδεικτική για αυτό, καθώς οι πολιτικές λιτότητας επιβλήθηκαν σε χώρες φορτωμένες με χρέος. Το αποτέλεσμα είναι η Ευρωζώνη να είναι βυθισμένη σε ύφεση για έκτο συνεχόμενο τρίμηνο.

• Τα νομίσματα παίζουν ρόλο. Το αν μια χώρα έχει τη δυνατότητα να ελέγξει το νόμισμά της, αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα, καθώς μπορεί για παράδειγμα να προχωρήσει σε υποτίμηση του νομίσματός της και να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της. Πρόκειται για μια δυνατότητα που δεν υπάρχει για τις χώρες της Ευρωζώνης.

• Οι αυτόματοι σταθεροποιητές λειτουργούν. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει, αντί να συμφωνήσουν εκ των προτέρων σε ένα σύστημα αυτόματων σταθεροποιητών, να το πράξουν κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης.

• Η κουλτούρα των κοινωνιών παίζει ρόλο. Είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τους Αμερικανούς και για τους Γερμανούς να αποδεχτούν την ειρωνεία των οικονομικών κρίσεων: παρόλο που προκαλούνται από την υπερβολική εμπιστοσύνη, τον υπερβολικό δανεισμό και τις υπερβολικές δαπάνες, για να ξεπεραστούν απαιτείται μεγαλύτερη εμπιστοσύνη, μεγαλύτερος δανεισμός και μεγαλύτερες δαπάνες. Αυτό δε συμφωνεί με την πεποίθηση ότι αν μια οικονομία είναι καλή για τα νοικοκυριά, είναι επίσης καλή για την κυβέρνηση. Όταν υποχωρεί ο δανεισμός του δημοσίου, οι ψηφοφόροι ενθαρρύνονται. Έτσι λοιπόν, οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι θα πρέπει να χρησιμοποιούν το πολιτισμικό υπόβαθρο των ψηφοφόρων προς όφελός τους, εξηγώντας ότι το χρέος μπορεί μερικές φορές να είναι χρήσιμο, και στη συνέχεια, να πιέζουν σκληρά για λιτότητα μόλις εξασφαλιστεί η σταθερή ανάκαμψη.

• Η λιτότητα δεν είναι πάντα κακή. Ο υπερβολικός κρατικός δανεισμός μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων. Εάν τα επιτόκια είναι μεγαλύτερα από το ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ, προκαλούνται ανησυχίες για τα επίπεδα του χρέους. Κάθε χώρα έχει το δικό της σημείο στο οποίο οι πολιτικές λιτότητας καθίστανται αναγκαίες, ώστε να αποφευχθεί η κρίση στην αγορά των ομολόγων, και καλό είναι οι κυβερνήσεις να μη κάνουν δοκιμές για να βρουν το σημείο αυτό. Ευτυχώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση, με 27 εκατομμύρια ανέργους, απομακρύνεται από τις πολιτικές λιτότητας. Την περασμένη εβδομάδα, επτά χώρες έπιασαν τους στόχους για το έλλειμμα και για άλλες υποχρεώσεις του προϋπολογισμού.

Η απομάκρυνση από άστοχες οικονομικές πολιτικές είναι δύσκολη. Ας ελπίσουμε ότι, μετά από πολλές δοκιμές και λάθη, η επιδίωξη της σωστής πορείας γίνεται όλο και πιο εύκολη.

Πηγή: Bloomberg (07/06/2013).